Het verraad van Anne Frank

NOS en andere media snoepen mee...

Irritatie, ergernis, zo u wilt, is een groot woord, het lijkt zich echter wel soms meester van mij te maken als ik zie hoe media 'smullen' van nieuws rondom Anne Frank, nieuws dat achteraf geen nieuws blijkt te zijn, maar ook 'geen nieuws' verkoopt kennelijk vette reclameblokken als het om Anne Frank gaat.

Het meest recente boek over Anne Frank verkoopt als een malle, maar er staat werkelijk niets nieuws in, toch wisten de schrijvers tonnen aan subsidie binnen te hengelen en miljoenen stromen nu binnen doordat het boek in veel landen is verschenen.
Ook ík ben benaderd voor het onderzoek dat ten grondslag ligt aan het uiteindelijke boek, maar ik zag daar al vrij snel van af omdat ik de uitgangspunten niet kon onderschrijven.

Had ik daarin gelijk?

Honderd procent. Want de 'dader' kan de dader niet zijn, dat schreef ik al voordat ik benaderd werd door het Cold Case Team onder leiding van een voormalig FBI-agent.
Maar goed, men mag schrijven wat men wil, het succes van een boek hangt vooral af van wat de media erover schrijft, dat wisten de makers ook en legden dan ook een zwaar embargo op het uiteindelijke resultaat van het jarenlange onderzoek. Want zeg nou zelf, als je vanaf 2017 onderzoek doet en in 2022 met een dader komt die de dader niet kan zijn dan moet je wel een truc verzinnen om toch uit de kosten te komen.
Dus doe je net alsof je heel wat hebt en tal van deskundigen je hebben bijgestaan.

Het embargo

Reeds in december 2021 kregen vooraanstaande media, waaronder De Volkrant en de NOS, het boek 'Het verraad van Anne Frank' van Rosemary Sullivan op het bureau. Voorwaarde was wel dat er een strikte geheimhouding zou worden beloofd op straffe van een enorme geldboete.
Ook ik kreeg het aangeboden, ik heb geweigerd.

Toen had men, bijvoorbeeld de NOS, ook gelijk argwaan moeten krijgen, want waarom wachten tot het allerlaatste moment, dan ligt het boek namelijk al in de winkel. De NOS, maar ook andere media, meenden mooie sier te kunnen maken met de publicatie zodra het embargo zou aflopen. De NOS heeft slechts één Tweede Wereldoorlog specialist in dienst die de onderzoekers meermaals vragen stelde, maar nimmer, bijvoorbeeld, mij belde of een van de door de onderzoekers opgevoerde deskundigen.

De WOII-deskundige van de NOS zei tegen zijn werkgever dat het er allemaal gedegen uitzag en dat publicatie waardevol kon zijn voor de samenleving en de NOS. Daarop schskelde de NOS drie deskundigen in om op de dag van publicatie om 7.00 uur het boek te lezen zodat de NOS als een van de eersten een reactie zou kunnen geven.
Ook al is het boek inmiddels uit de handel gehaald en zijn de onderzoeksresultaten alom verguisd door deskundigen, de NOS stelde: "Met de kennis van nu zijn we tevreden met de insteek van ons eerste artikel, met het kader, met het gesprek in het NOS Radio 1 Journaal".

En dat is bizar, want er is geen deskundige geraadpleegd, niet op Internet gekeken en men ging akkoord met het door een club charlatans opgelegde embargo die vooraf in eigen publicaties al stelden dat ze 85% zekerheid hadden over de dader. Ik zou dan denken: "huh, het is toch alles of niks?"
Nee, de NOS vindt 85% meer dan prima om voor 100% achter een groep aan te lopen die mij in 2017 hadden benaderd en van mij al wisten dat hun latere dader de dader niet kon zijn.

Verklaring NOS

De NOS stelde dat als ze vooraf geweten hadden wat ze op 17 januari 2022 (datum publicatie boek) te horen kregen zij het boek minder aandacht hadden gegeven. Minder? Geen! Zou ik denken. Zelf stelt de NOS achteraf dat de journalistieke transparantie ontbroken had door een gebrek aan wederhoor. Wat ze daarmee precies bedoelen vraag ik me af, de NOS tekende immers zelf het embargo, daarmee zich het recht ontnemend diepgravend onderzoek te doen, men had drie weken, maar in een uur had men al kunnen weten dat het boek een draak zou worden.

Twee weken na de publicatie haastte de NOS zich om het volgende te verklaren:

"De kritiek op het meest recente onderzoek naar het verraad van Anne Frank is sinds de publicatie van het bijbehorende boek niet van de lucht. Deskundigen spreken van "broddelwerk" dat "uitgaat van aannames" en voortkomt uit "tunnelvisie".

In het verlengde hiervan wordt ook de logische vraag opgeworpen of media op de juiste wijze aandacht hebben besteed aan het onderzoek. Daaruit zou volgens de onderzoekers blijken dat het aannemelijk is ("een zekerheidspercentage van 85 procent") dat een Joodse notaris de onderduikers in het Achterhuis heeft verraden. Hoe is de journalistieke productie bij de NOS tot stand gekomen? En hoe kijken we daar nu op terug?

Eind december kregen we op de nieuwsredactie van de NOS het boek Het verraad van Anne Frank van Rosemary Sullivan onder embargo in handen. Het boek is de uitwerking van een onderzoek dat begon bij de Nederlandse documentairemaker Thijs Bayens. Hij kwam in 2017 op het idee om het mysterie van het verraad van het Achterhuis met moderne onderzoekstechnieken te bestuderen. De inzet: voor eens en voor altijd vaststellen wie het heeft gedaan.

De specialist van onze redactie op het gebied van de Tweede Wereldoorlog heeft het boek gelezen en de onderzoekers uitgebreid geïnterviewd. Op het boek rustte een streng embargo waarin een geldboete was opgenomen voor als de inhoud voortijdig zou uitlekken. Ook werd het media verboden om het onderzoek voor publicatie voor te leggen aan onafhankelijke experts. We zijn daarmee akkoord gegaan omdat we het onderzoek als belangwekkend inschatten, maar hebben achteraf geconstateerd dat we beter hadden moeten nadenken over de voorwaarden.

Betekent dit dat we niet kritisch zijn geweest op het onderzoek? Zeker niet. Onze redacteuren en verslaggever hebben de onderzoekers kritisch bevraagd over het stapelen van aannames en over vermeende tunnelvisie. De antwoorden kwamen steeds neer op 'we hebben zwaarwegend bewijs, maar geen smoking gun'. We beoordeelden het verhaal desondanks als nieuwswaardig, en kozen ervoor het in de ochtend van 17 januari (toen het wereldwijde embargo verviel) te brengen.

Bij het online artikel plaatsten we een kader waarin stond dat het nog niet mogelijk was om onafhankelijke experts te raadplegen. Dat laatste om gelijk transparant te zijn over de wat ongebruikelijke totstandkoming van het verhaal. We omschreven de 'conclusie' als 'een eerder nauwelijks onderzochte theorie'. En ook in de rest van het artikel maakten we duidelijk dat de onderzoekers zelf weliswaar vrij zeker zijn van hun zaak, maar dat hard bewijs ontbreekt.

Vooraf hebben we drie deskundigen gevraagd om op de dag van publicatie om 7.00u klaar te zitten om te gaan lezen. Dat leidde ertoe dat we zo snel als mogelijk wél de eerste reacties van derden konden optekenen. In de latere publicaties, radio-uitzendingen en NOS Journaals van die dag zat zodoende het volledige verhaal, inclusief de kritiek.

Met de kennis van nu zijn we tevreden met de insteek van ons eerste artikel, met het kader, met het gesprek in het NOS Radio 1 Journaal, en met de voorbereidingen om de wederhoor snel te kunnen inhalen. Minder gelukkig zijn we met formuleringen in de ochtendjournaals op TV en in de radiobulletins. Daar waren we te stellig: 'Verrader Anne Frank was Joodse notaris'. Bovendien ontbrak dáár de journalistieke transparantie over het gebrek aan wederhoor.

Een andere belangrijke conclusie is dat áls we de hevigheid van de kritiek al voor publicatie hadden gekend, het verhaal zeker in de ochtend een minder prominente plek zou hebben gekregen op onze platforms.

Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur NOS Nieuws"

Tenslotte

Eigenljk is de NOS nog trots ook, trots dat ze zo snel kritiek konden optekenen van experts, deskundigen. Ik zou me juist diep zijn gaan schamen dat er zo kort tijd nodig was om het boek af te serveren.
De NOS weet niet wat 'door het stof' gaan is, dus verpakt het haar geklungel in een verklaring waaruit haast nog gaat blijken dat ze het beter hebben gedaan dan de rest van de pers die ook klakkeloos achter de onderzoekers aan is gelopen terwijl al in 2014 bekend was dat de notaris de dader niet kon zijn.
De NOS en alle andere media die mee gingen in het kulverhaal van het Cold Case Team hebben de onderzoekers miljoenen in de schoot geworpen.

...meer over het Cold Case Team...

---